زمین برای همه

 

زمین برای همه کره زمین فقط زیست گاه آدمی نیست؛ گیاهان سبز، درختان و حیوانات نیز از صاحبان آن به شمار می آیند. آلودگی محیط زیست، آب ها و دشت ها، تأثیری مستقیم در حیات موجودات می گذارد و چرخه زیست محیطی را برهم می زند. اگر لایه ازون که مانند چتری از زمین در مقابل اشعه خورشید محافظت می کند آسیب ببیند، خطراتی جدی زمین و پدیده های مربوط به آن را تهدید می کند. استفاده بیش از حد از گازهای گل خانه ای و دفن زباله های سمی و غیر سمی و به کار بردن موادی که جذب خاک نمی شوند، همه و همه سلامت و امنیت کره خاکی را به مخاطره می اندازد. زمین، گاهواره انسان زمین همچون گاهواره دارای حرکت است و جایگاه انسان برای رشد و تعالی به شمار می آید. چنین محلی باید آرام، مطمئن، محفوظ، گرم و نرم باشد و تمام این شرایط در کره زمین فراهم است. به فرمان الهی، سنگ ها نرم و تبدیل به خاک شده و صلابت کوه ها و پوسته سخت زمین، آن را در برابر فشار جزر و مد مقاوم ساخته است. قشر هوایی که گرداگرد آن را فرا گرفته، هم حرارت خورشید را در خود نگه می دارد و هم سپر نیرومندی در برابر هجوم سنگ های آسمانی است که آنها را به محض ورود به قلمرو زمین آتش زده و خاکستر می کند. به این ترتیب، تمام شرایط آسایش از سوی خداوند برای پذیرایی از انسان که میهمان خداوند در این کره خاکی است، فراهم شده است. زمین، مادر مهربان بیشتر ما هنوز زمین، این مادر مهربان را به طور کامل نمی شناسیم که شب و روز ما را در آغوش پر مهرش پرورش می دهد. قرآن کریم، آفرینش زمین را از آیات آفریدگار و تفکر در شناخت واقعی این مهد آسایش را، موجب شناسایی مبتکر حکیم آن می داند. قرآن به تشریح نظام دقیقی می پردازد که شرایط زیستی زمین را به وجود آورده و زمین را برای زندگی موجودات زنده آماده کرده است، و در آیات مختلفی، بر بیهوده نبودن آفرینش زمین اشاره و تأکید می کند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله هم می فرماید: «حرمت زمین را بدارید که به منزله مادر شماست و هر که روی زمین کار بد یا خوبی کند، از آن خبر می دهد». زمین، آیه خداوندی یکی از نشانه های توانایی و حکمت آفریدگار، زمین و پدیده های مربوط به آن است که در قرآن کریم سخنان بسیار شگفتی در مورد آن دیده می شود. خداوند زمین را به بستر راحتی و استراحت انسان تشبیه کرده، آن را مانند گاهواره و مهد دانسته است. نیز زمین را مانند شتری راهوار و رام، در زیر پای آدمی گسترده می داند. همه اینها، نشانه این است که خداوند، زمین را آیه و امانتی قرار داده تا انسان با استفاده از نعمت های زمینی، به تعالی و رشد برسد. زمین، بستر آسایش امام سجاد علیه السلام در بیان شیوای خویش در مورد آیه 22 سوره بقره «آنکه زمین را برای شما بستر قرار داد» چنین می فرماید: «زمین را مناسب طبیعت و موافق بدن های شما آفرید. آن را سوزان قرار نداد تا بسوزید و آن را سرد نیافرید که منجمد گردید. آن را بسیار خوشبو نکرد تا به مغزها و اعصاب بینی شما لطمه وارد کند و آن را بسیار بدبو نیز نیافرید تا در اثر بوی بد آن هلاک گردید. آن را همانند آب نرم قرار نداد که در آن غرق شوید و سفت و محکم نیز نیافرید تا نتوانید برای خویش خانه ومسکن تهیه کنید. پس آن را به وضع و شرایط مناسب و مبنی آفرید تا شما بتوانید از آن برای حیات خویش بهره گیرید». زمین در کلام امام صادق علیه السلام امام صادق علیه السلام درباره توجه به زمین می فرماید: «در آفرینش زمین بیندیش؛ روزی که ثابت و آرام آفریده شد تا وطن و قرارگاه برای اشیا باشد و مردم بتوانند بر آن در کارهای خود سعی و کوشش و نیز استراحت کنند و با آرامش بخوابند و در امور خود کارهای مستحکمی انجام دهند؛ چه اگر زمین حرکت کننده و لرزان می شد، هیچ گاه نمی توانستند بناها را محکم کنند و تجارت و صناعت و مانند اینها را انجام دهند. در این صورت، با زمین لرزنده، زندگی برای انسان ها گوارا نمی بود». انسان، سرپرست زمین خداوند متعالی به نعمت سروری و حکومت انسان در زمین اشاره می کند و او را جانشین خود بر روی زمین می داند. در قرآن کریم، همه مخلوقات زمین در خدمت انسان خوانده شده اند. خواست خداوند چنین اقتضا کرده که زمام زمین را به دست انسان بسپارد و او را آزاد بگذارد تا به آبادانی آن همت بگمارد و از مواهب آن برای رشد و تعالی خود بهره مند شود. نیروهای آن را در اختیار بگیرد و گنج ها و معادنش را کشف کند. از این رو، لازم است نوعی تناسب بین قوانین حاکم بر زمین و بلکه قوانین حاکم بر جهان آفرینش و قوانینی که بر این انسان حکومت می کند وجود داشته باشد. این منصبی بس بزرگ و کرامتی است بس گران بها که خداوند به انسان بخشیده است. گنج های زمین صنایع شگفت انگیز قرن اخیر و کلیه پیشرفت های علمی و چشم گیر بشر، همه و همه به معادن و فلزاتی وابسته است که آفریدگار حکیم جهان در دل زمین به ودیعت نهاده است. امام صادق علیه السلام خطاب به مفضّل، شاگرد خویش می فرماید: «مفضّل! درباره معادن زمین و انواع جواهر گران قیمتی که از آن استخراج می گردد تأمل کن. کدام عاقل است که درک نکند این معادن مختلف، برای مصرف انسان پیش بینی شده و در نتیجه تصادف و اتفاق به وجود نیامده است. اگر مجموعه جهان را به طور کلی مطالعه و بررسی کنی، خواهی یافت که جهان هستی مانند خانه ای است مجهز به تمام لوازم زندگی؛ آسمان به منزله سقف، و زمین چون فرش، ستارگان منظم چون چراغ ها، و جواهر در دل کوه ها ذخایر و پس انداز آن هستند و البته هر چیزی برای مصلحتی پدید آمده است». پدیده های زمینی در قرآن کریم، آیات فراوانی از پدیده های طبیعی زمین سخن می گوید. کوه ها چونان لنگرگاه ها یا میخ هایی معرفی شده اند که سبب آرامش و استقرار زمین گردیده، از لرزش آن جلوگیری می کنند و نیز می توانند پناهگاه مناسبی برای انسان ها باشند. دسته ای دیگر از پدیده های زمینی که قرآن ما را به تأمل در آن فرا خوانده، نزول باران، باقی ماندن آن در زمین و ظاهر شدن به گونه ی نهرها و چشمه هاست. زمین، جایگاه و پناهگاه حیوانات مختلفی است که هر کدام نشانی از قدرت آفریدگار بی همتا هستند. دریاها و اقیانوس ها، یکی دیگر از پدیده های شگفت انگیز زمین است و در زندگی انسان ها تأثیر فراوانی دارد. منابع تغذیه، داد و ستدهای دریایی، کشتی رانی و منابع نفت و گاز، همه از برکت وجود دریاهاست. حرکات سودمند زمین اگر زمین گرد محور خود نمی چرخید، همیشه نیمی از کره زمین در تاریکی وحشت زا و نیمی دیگر در روشنایی و حرارت شدید و سوزنده به سر می بُرد و وجود موجود زنده در روی آن امکان پذیر نبود. قرآن کریم به این حکمت الهی چنین اشاره می کند: «به راستی که در رفت و آمد شب و روز و آنچه خدا در آسمان ها و زمین آفریده، برای اهل تقوا، نشانه های قدرت و حکمت آفریدگار پدیدار است». پیدایش و ترتیب فصل های سال، یکی دیگر از پدیده های شگفت انگیز آفریدگار حکیم است و نوع حرکت خاص زمین، این تغییرات را به وجود می آورد. زمین از نظر بزرگی و کوچکی و دوری و نزدیکی به خورشید و حرکات مختلف، چنان دقیق آفریده شده که می تواند مرکز حیات باشد و بشر به زندگی جسمی و عقلی خود در آن ادامه دهد. خاک، پوشش زمین یکی از مسائل مهم در بررسی آفرینش زمین، شگفتی های خاک و موادی است که مدبّر حکیم جهان برای تأمین نیازهای مختلف موجودات زنده، در آن به ودیعت نهاده است. خاک، دنیایی از شگفتی هاست. خاکی که حاصل می دهد و زمین را زنده می کند، خاکِ زنده و احیا شده است. مواد غذایی، مصالح ساختمانی، غذای دام ها و پرندگان، گیاهان مختلف و سنگ های گران بها، همه از برکت خاک به دست می آید. استفاده بی رویه از سم ها و کودهای شیمیایی، سرازیر شدن پس مانده های فاضلاب شهری و کارخانه ای و نیز دفن زباله هایی که جذب خاک نمی شود، فرایند فعلی و انفعال مفید خاک را بر هم زده و زمین حاصل خیز را به زمینی بی استفاده تبدیل می کند. حفظ و احیای خاک، امری جهانی و وظیفه همگان است. آب، خون زمین زمینِ سرسبز و زیبا، خود را مدیون آب، این مایع حیات بخش می داند. آب در رگ های زمین به همه موجودات زندگی و حیات می بخشد. انسان ها هم اگر به حیات خود بر روی این کره خاکی ادامه می دهند، به برکت این مائده آسمانی است. پس آلودگی آب یعنی آلودگی زمین. قرآن در آیات فراوانی در زمینه های مختلف، یکی از مهم ترین فایده های آب را زنده کردن زمین معرفی می کند. در آیه پنجم سوره نحل می خوانیم: «خداوند از آسمان آبی فرو فرستاد و با آن زمین را پس از مردنش زنده کرد. در این موضوع نشانه قدرت و حکمت پروردگار برای افراد شنوا آشکار است». زندگی بر روی زمین بدون آب ممکن نیست و آلودگی آب، یکی از مهم ترین مسائل زیست محیطی ما انسان ها به شمار می آید. گروه زمين شناسي اداره کل آموزش و پرورش...